تحلیل محتوای دیوان اشعار فارسی استاد شهریار از حیث توجه به ابعاد اجتماعی دین

موضوع پژوهش حاضر «تحلیل محتوای دیوان اشعار فارسی استاد شهریار از حیث توجه به ابعاد اجتماعی دین» می باشد. چهارچوب نظری تحقیق را نظریه های دورکیم، کارل مارکس، ماکس وبر، اسپنسر و یینگر درمورد دین تشکیل می دهند. به عقیده دورکیم دین عامل همبستگی و ثبات اجتماعی و پایداری جامعه و مظهر قدرت جامعه است و نقش مثبت دین در حل و فصل مشکلات اجتماعی، در ایجاد یگانگی و در معنویتی که در جامعه به وجود می آید نیز سخت اهمیّت دارد. کارل مارکس معتقد است که، انسان دین را می آفریند و دین، هم ابزار ستمگری به طبقه زیردست جامعه و هم بیانگر اعتراض علیه ستمگری می باشد. طبق نظر یینگر، دین از طریق تأکید بر ارزش های کلی و دسترسی پذیر یعنی ارزش هایی چون رستگاری و یا توجیه رنج، ناکامی و محرومیت و نظایر آن، موجب حفظ سازمان اخلاقی جامعه می شود. با توجه به این که ادیان الهی و آسمانی در ترویج فضایل، آرمان ها، آداب مثبت و خصلت های نیکو، نقش موثری داشته اند، اسپنسر در این باره معتقد است: «بیان آداب و فضایل جوامع که پایه ی تمدن آن هاست، ناشی از دین است». بر این اساس سه مقوله ی انسجام و همبستگی اجتماعی، فضائل و ارزش های اخلاقی و ظلم ستیزی تعیین شد و کدهای تحلیل تحقیق در هریک از این سه مقوله جای گرفتند. با توجه به اهداف تحقیق، برای هریک از مقوله ها و کدهای تحلیلی، سوالاتی طراحی کردیم. از تکنیک تحلیل محتوا که در تحقیقات بنیادی، تاریخی، اسنادی و کیفی به کار گرفته می شود، در این تحقیق استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق عبارت است از دیوان سه جلدی اشعار فارسی استاد شهریار که نمونه گیری هم نداشتیم. با استفاده از اعتبار صوری و به کارگیری روش بررسی کتابخانه ای و نیز استفاده از روش تحلیل کمی و کیفی، داده ها جمع آوری شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها از دو روش «تحلیل ارزشیابی» و «آزمون خی دو» بهره گرفتیم. برای ارائه نتایج، از روش توصیفی و نیز تحلیل محتوای ارزشیابی در یافتن پاسخ سوالات مطرح شده استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که استاد شهریار به ترتیب به مباحث ایثار و شهادت، جهاد، عدل و عدالت و وحدت و نوع دوستی اهمیت به سزایی قائل بوده و همگان را به این مفاهیم دینی که حیات بخش برای جوامع انسانی و اسلامی هستند دعوت می نماید.